Balkanlar’daki Müslümanlar

     Zaman zaman Bosna’nın, İslam adına yapılan terörizm ile bağlantıları hakkındaki haberler gündemde yer almaktadır. Nitekim son zamanlarda yayımlanan bazı yazılar, konunun tekrar popülarite kazandığını göstermektedir. Örnek vermek gerekirse, en son olarak Bosna-Hersek’teki NATO karargahı komutanı General Louis Weber, Sırp Cumhuriyeti gazetesi Nezavisne Novine’nin 11 Aralık 2005 tarihli sayısına verdiği demeçte, Bosna’da terörizm bağlantılarının bulunduğunun farkında olduklarını açıkladı. Bundan yaklaşık iki hafta önce ise International Herald Tribune’da “Bosna: Terörizmin Cenneti” ve Washington Post’ta “Balkanlar’da Terörist Hücrelere Yer Var” isimli yazılara yer verilmişti. Her iki yazının temel mesajı, “teröristler Bosna üzerinden Avrupa’ya saldırmaya hazırlanıyor” yönündeydi. Bosna’yla ilgili terörizm durumu gerçekten bu kadar alarm edici seviyede midir?

     ABD’ye yönelik 11 Eylül terör saldırısından sonra, Balkan Müslümanlarını El-Kaide ile bağlantılı kılmak, bazı Balkan politikacı ve gazeteciler için adeta “hobi” haline gelmiştir. Balkanlar’daki Müslümanlar “Beyaz El-Kaide” olarak nitelendirilmiş ve Orta Doğu kökenlilere benzemedikleri için, “Avrupa’daki terörist eylemlerini daha kolay icra edebilecekleri” propagandası yayılmıştır. Başka bir ifadeyle, terörizme karşı açılan uluslararası savaş, Balkan Müslümanları içinde baskın iki topluluk olan Boşnak ve Arnavutların karalanması için kullanılmıştır. Bu tür propagandanın Batılı medya kaynakları üzerinde de etkisi olmuş ve bazen Balkanlarla ilgili terörizm iddiaları yeterince araştırılmadan yazılar yazılmıştır. 

     “Köktendinci” propagandası Arnavut ve Boşnaklara karşı 1980’li ve 1990’lı yıllarda da yapılmıştır. O zamanki amaç, bu Müslümanlara karşı uygulanan baskı ve saldırılara meşruluk kazandırmaktı. O yıllarda İslama ilgi duyan Boşnaklara ve belli ölçüde Arnavutlara karşı köktendinci propagandası yürütülürken, örneğin 1980’lerin ortalarından itibaren, bütün Sırpların dini duyguları zirveye ulaşmış ve Sırp Ortodoks Kilisesi Sırbistan’ın dışişlerinde bile etkili olmaya başlamıştır. 

     1990’lardaki Bosna savaşı yıllarında, İslam ülkelerinden bir grup gönüllünün Boşnakların yayında savaştığı doğrudur. Hatta, 11 Eylül terör saldırısından sonra, bu gönüllülerden bazılarının İslam adına yapılan terörizme bulaştıkları da ortaya çıkmıştır. Boşnak yetkililer bu gerçekleri hiçbir zaman inkar etmeye kalkışmamıştır. Ancak, söz konusu gönüllülerin hepsine terörist muamelesinin yapılmasına da karşı çıkılmıştır. Bu tür konular kaleme alınırken, Bosna savaşında bir miktar Rus, Ukraynalı ve Yunan gönüllülerin, “Ortodoksluk” adına Sırpların yanında savaştıkları gerçeği de göz önüne alınmalıdır. 

     Balkanlar uzun süre sigara, uyuşturucu, silah ve kadın ticareti için uygun bir zemin teşkil etmiştir. Bu kaçakçılık yolları İslam adına yapılan terörizm açısından da elverişli bulunabilir. Ancak bu hastalık sadece Balkanlar’a özgü değildir ve günümüzde dünyanın değişik bölgelerinde benzer kaçakçılık yolları bulunmaktadır. Diğer taraftan Orta Doğu kökenli şüphelilere Balkanlar’dan çok, Batı Avrupa ülkelerinde rastlanabilir. Bir başka deyişle, Balkanlar’da İslam adına yapılan terörizmin bağlantıları vardır, ancak, bu bağlantıların çok daha tehlikeli dozunun Batılı ülkelerde bulunduğu söylenebilir. Nitekim Amerika’daki 11 Eylül terör saldırısını gerçekleştiren eylemcilerin uçaklardaki komutanlarının, uzun süre Batılı ülkelerde normal bir vatandaş gibi yaşadıkları bilinmektedir. 

     Balkanlar’daki İslam karalanacak yerde, “Avrupa’daki İslamın” şekillenmesine bir model olarak kullanılabilir. Nitekim Balkanlar’daki İslam üzerine çalışmalarıyla bilinen Fransız akademisyen Xavier Bougarel, bu fikrin söylemini yapmaktadır. Bu çerçevede, Suni İslamın bağnaz yorumlarının Balkanlar’a ve Avrupa’nın diğer kısımlarına yayılmasını engelleyebilecek konumda olan Türkiye’ye çok önemli görevler düşmektedir. Bir başka ifadeyle, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği ile değişik dini temaslar yoğunluk kazanacağı için, Türkiye’deki Suni İslam anlayışı Balkanlar’da pekişecek, aynı zamanda genel “Avrupa İslamı” olumlu yönde şekillenecektir. 

Kosova -19.12.2005
AVSAM 
Balkan Araştırmaları Masası
eturbedar@avsam.org

 YAZARIN DİĞER YAZILARI:

Balkanlar’daki Müslümanlar